حواس پرتی

حواس چیست؟ و چه عواملی مانع دست یابی به آن است؟و چگونه میتوان به آن دست یافت؟

تمرکز حواس یعنی بسیج و جمع آوری قوای ذهنی و روانی به منظور یادگیری بهتر.

به نظر میرسد که عادات و مهارتها در ایجاد تمرکز ٬یا عدم تمرکز٬ نقش عمدهای را ایفا کنند. پس یک بازنگری در عادات و مهارتهای کسب شده لازم است تا در ایجاد تمرکز بهبودی حاصل شود. یافته های تحقیق نشان میدهد که استفاده از فنون و روشهای مطالعه بازدهی تحصیلی را افزایش میدهد.البته در هیچ یک از این فنون و روشها سحر و جادویی وجود ندارد.و در حقیقت هیچ راه آسانی برای کسب موفقیت وجود ندارد. لیکن اگر فرد این روشها را به کارگیرد طوری که به صورت عادات کاری او درایند معمولا به خوبی پاداش می گیرد.زیرا با کوشش کمتر مطلب بیشتری یاد می گیرد٬ ازمطالعۀ خود لذت می برد و نمره بیشتری کسب می کند و این بهترین پاداش است.

مهارتهای مطالعه فقط برای دانش آموزان ضعیف نیست بلکه تحقیق نشان میدهد که دانش آموزان خوب از بکارگیری این مهارتها بیشتر استفاده می برند.احتمال افزایش سطح معدل از طریق کاربرد روشهای خوب مطالعه وجود دارد. برای یادگیری هر موضوعی باید در خود انگیزه ایجاد کرد.مطالعه مستلزم تلاش است و این بدین معنی است که فرد باید به حد کافی مشتاق باسد که کوشش لازم را مبذول دارد.

شما همواره نمی توانید رویدادهای دنیای پیرامون را کنترل کنید در حالی که همیشه قادرید آنچه را که در درون شما می گذرد تحت کنترل خود درآورید و به باغ وجود خود سرک بکشید و ذهن خود را به دیگران معطوف نکنید.باز هم اگر شما نخواهید٬ بررسی ها و چاره اندیشی های دیگران در شما فایده ای نخواهد داشت.

اگر قادر به تمرکز حواس نیستید علت را در مسائل جسمی و روانی باید جستجو کرد.هر گونه عارضه ای که منجر به ضربه مغزی و عقب ماندگی ذهنی شده باشد.بیماریهای عفونی که مهمترین علامت آن تب است مانند عفونت گوش میانی (اوتیت میانی)- عفونت گوش خارجی (اوتیت خارجی)- سینوزیت-خروسک (لارنژیت)-گرسنگی و صبحانه نخوردن-عدم انگیزه و رغبت به کار-عدم امنیت روانی در محیط خانه یا مدرسه-تأثرات روحی ناشی از رفتار ناآگاهانه و نامطلوب والدین و سایرین-خیالپردازی و فرورفتن در رؤیا از عوامل مؤثر جسمی و روانی در عدم تمرکز حواس به شمار می رود.(کتاب برنامه ریزی درسی)

عدم تمرکز یا اهمال در امور فردی و هم جمعی معنا پیدا می کند و به معنی سهل انگاری در کار است و موجب به تعویق انداختن٬ تعلل ورزیدن و سبک گرفتن کارها می شود و این اهمال کاری در امر مطالعه و یادگیری اهمیت مضاعفی می یابد چون بسیاری از تحولات مفید و ثمر بخش به دنبال یک مطالعه و یادگیری می تواند بسیار مایه رشد٬ بالندگی و سربلندیی شود و عدم توفیق در این امر بسیار آسیب های روانی را به دنبال خواهد داشت.

تربیت نفس یکی از عوامل توفیق در برابر اهمال کاری است.امام سجاد علیه السّّلام در دعایی می فرماید : (و قد افنیتُ بِالتسویف و ا&#۶۵۲۶۹;مال عُمری ) خدایا من عمرم را به امروز وفردا کردن و آرزوهای طولانی و بلند گذرانده ام و در جایی دیگر می فرماید (الهی الیک اشکو نفسأ بالسو&#۶۵۱۵۲; اماره…) خدایا از نفسی که به بدی حکم میکند به تو شکوه دارم.

از آنچه گذشت اهمال کاری آسیبی روانی است که جایگاه آن نفس آدمی است .منشا&#۶۵۱۵۲; این حالت گاه از افعال و گاه ازحالات نفس آدمی است و برای رهایی از این حالت همتی شایسته می باید. اهمال کاری به سرعت به صورت عادت در افراد ظاهر می شود. آمار نشان می دهد که این عادت در بیشتر مردم وجود دارد.

آلبرت آلیس و ویلیام جیمزنال می گویند: (حدس ما آن است که ٩۵ درصد مردم به این بیماری مبتلا هستند) پس درمان آن به سهولت انجام پذیر نخواهد بود. بدین جهت امام حسن عسکری علیه السّّلام می فرماید (بازگرداندن کسی که به چیزی عادت کرده است از عادتش شبیه به اعجاز است).

عدم تمرکز در انجام هر کار موجبات صدمات و تاثیرات نا مطلوبی در زمینه های مختلفی خواهد شد. و عادت به این اهمال کاری موجبات غفلت انسان در سطوح مختلف می شود.

امام صادق علیه السّّلام مردم را در غفلت و اهمال کاری به چهار دسته تقسیم فرموده اند:

۱) کسانی که می دانند و می دانند که می دانند چنین کسانی رشد یافته اند ٬ بر شما باد به دنباله روی و پیروی از آنها .

۲) کسانی که می دانند و نمی دانند که می دانند او غافل است بیدارش کنید.

۳) کسانی که نمی دانند و می دانند که نمی دانند او را یاد دهید .

۴) کسانی که نمی دانند و نمی دانند که نمی دانند او گمراه است و از این رو راهنمایی اش کنید.

اهمال کاری اگر درمان نشود عوارض جسمی و روحی به وجود می آورد از جمله افسردگی٬ که از نشانه های آن خستگی٬ سردردهای شدید٬ بی خوابی و فشار خون و زخم معده است . باید دانست که تا هنگامی که اهمال کاری به شکل اعتیاد در نیامده افسردگی ناشی از آن درمان پذیر است اما هنگامی که اهمال کاری عادت شخصی شد درمان آن بسیار دشوار می شود. وحشت زدگی درونی٬ دلهره و احساس ترسهای درونی و بی کنترل و بریدگی از دیگر عوارض اهمال کاری است . برای رهایی از این همه نابسامانی و برای اینکه انسان در حیات خود به آرامشی ژرف دست یابد٬ باید که همتی کند و بهترین درمان را برگزیند.

طبق نظریه دینی برگرفته از قرآن کریم٬ ولایت٬ تعلق تدبیر خداوند بر موجودات ذی شعوری چون انسان را گویند .

خداوند متعال بر بندگان سه گونه ولایت دارد.

الف) ولایت عام٬

ب) ولایت خاص ٬

ج) ولایت اخص .

۱) ولایت عام: تدبیری است که از سوی خداوند متعال بر همه بندگان مومن و غیر مومن بطور یکسان اعمال می شود. بنابراین ولایت عام جبری است و کسی در کم و کیف و حد و مرز این ولایت دخالتی ندارد .

۲) ولایت خاص :هر گاه کسی از ولایت عامی که خداوند نصیبش کرده بهره برد و سپاسگذار این نعمت باشد خود را در معرض ولایت خاص او قرار می دهد. بنابراین چون برخورداری از این لطف ویژه بستگی به خود انسان دارد پس این ولایت اختیاری است.(این فیض و لطف خداوندی بر انسان قدر شناس فراوان خواهد بود. )

۳) ولایت اخص: برتر از گونه های پیشین ولایت است. این ولایت برآیند ولایت و نتیجه شکر بی حد و حصر شخص سالک از نعمت ولایت خاص حاصل شده است. درک ولایت اخص در ذهن آن که به این مرحله بار نیافته هرگز نگنجد و آن به حضرات معصومین علیهما السّّلام اختصاص دارد.

برای راه یابی به ولایت خاص راه کارهای فراوانی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.

اطاعت خداوند: در مضمون حدیث قدسی چنین آمده که بندۀ من اطاعتم کن تا تو را چون خودم قرار دهم. بی شک آرامشی که در ذات ربوبی است عالم هستی را آرامش بخشیده و هر کس بتواند به او برسد از هر فشار و اضطرابی وارهیده خواهد شد. و ترجمه این گفتار شریف این است: ای پسرآدم من زنده ای هستم که هرگز نمی میرم. تو مرا در آنچه امر کرده ام اطاعت کن که تو را زنده ای قرار دهم که نمیری. ای پسر آدم من به هر چه بگویم بشو٬ پس او وجود می یابد٬ پس تو مرا به آنچه امر کرده ام اطاعت کن من هم تو را به گونه ای قرار خواهم داد که اگر به چیزی بگویی بشو آن وقت وجود می یابد .

عمل به واجبات٬ ایمان به خداوند و ستیز با طاغوت از دیگر کارهایی است که برای راه یابی به ولایت خاص خداوندی وجود دارد و عاجزانه از درگاه الهی این توفیقات را خواستاریم.

پرداختن به موضوع تمرکز از دیدگاه تغذیه و ورزش هم می تواند جذابیت و توجه خاص همگان را به دنبال داشته باشد .رژیم غذایی متعادل و سالم در سایه یک برنامه غذایی خوب می تواند سلامت جسمانی و به دنبال آن نشاط٬ سرزندگی و تعادل روحی روانی را به دنبال داشته باشد و دست یابی به تمرکز را سهل تر و آسان تر و عملی تر نماید.

در شرایط زندگی ماشینی به ویژه در شهرهای بزرگ که پدر و مادر خانواده فعالیت اجتماعی و مسئولیت بیرون از خانه را دارند٬ تغییراتی در نحوۀ تغذیه خانواده ها به وجود می آید. برای پدر ان و مادران در چنین شرایطی این پرسش پیش می آید که چگونه می توان یک برنامهٔغذایی متعادل و سالم تدارک دید و نیازهای غذایی فرزندان خود یعنی پروتئین ها چربی ها و روغن ها٬ کربوهیدرات ها٬ ویتامین ها و املاحی مانند کلسیم و آهن را مطابق جیرۀ غذایی پیشنهادی تامین کرد؟.

آگاهی والدین از کیفیت و ارزش غذایی مواد خوراکی مختلف و تهیۀ برنامۀ غذایی کامل که با وجود سادگی برای کودکان و نوجوانان جالب و اشتها آور باشد ٬بسیار ضروری است و تامین این مواد با درآمد خانواده ها هنری را می طلبد که باید آن را آموخت و به کار برد تا از کمبود مواد غذایی و رنج سو&#۶۵۱۵۲;ِ تغذیه آسیبی متوجه افراد خانواده نشود . جایگزینی مواد غذایی به گونه ای که کمبود یک ماده گران قیمت را با مواد ارزانتر و سهل الوصول تر به سفره خانواده هدیه کرد٬ خود یک هنرمندی خاص می خواهد که امید است پدران و مادران در این زمینه احساس مسئولیت کرده و از یادگیری و به کار بستن این هنرها در منزل کوتاهی نکنند که کوتاهی همان و عواقب آن همان. (از کتاب تغذیه برای کودک و نوجوان)

یوگا در زبان سانسکریت به معنای وحدت و همبستگی است . یوگا تنها به اجرای یک سلسله تمرینات ورزشی خلاصه نمی شود. بلکه حرکات به شکلی طراحی شده که علاوه بر پرورش جسم ٬ قدرت عظیمی را که در نهاد آدمی نهفته و دست نخورده باقی مانده است بیدار می کند و انسان را در صحنۀ زندگی به انسانی پرتلاش و سازنده مبدل می سازد.

محققان بزرگی از سرزمین هند مسئلۀ روح و جسم را مورد بررسی دقیق قرار دادند. جملگی به این نتیجه دست یافتند که جسم و روح اندیشه و احساس آدمی هر یک در قالبی جدا از هم قرار دارند و به طور جداگانه در تامین نیازهای خود عمل میکنند . و به عبارت دیگر این نتیجه به دست آمد که در برآورد خواسته های این عوامل توافق و یک پارچگی و ندارد. اما می توان بین این عوامل از طریق خود پروری ویژگی های متفاوت را از میان برداشت و با یوگا هماهنگی لازم را در کنترل نوسانات روحی و جسمی به وجود آورد و به تمرکزی که مد نظر است دست یافت.